Ochrona przed słońcem, czyli czym, tak naprawdę są filtry UV

Słońce ma bez wątpienia pozytywny wpływ na środowisko oraz organizm ludzki. Promienie UV stymulują proces fotosyntezy roślin. U ludzi natomiast odgrywają kluczową rolę przy produkcji witaminy D3, która chroni nas m.in. przed chorobami takimi jak krzywica czy osteoporoza. Światło słoneczne podnosi poziom endorfin produkowanych w mózgu i ma przy tym działanie antydepresyjnie. Dodatkowo zwiększa wydolność czerwonych krwinek do przenoszenia tlenu oraz wzmaga wydajność mięśnia sercowego. A to tylko część z dobrodziejstw jakie daje nam słońce.

Promieniowanie słoneczne niesie ze sobą wiele zalet dla ludzi jak i przyrody. W takim razie czemu chcemy się przed nim chronić?

Jak to w świecie chemii najczęściej bywa wszystko zależy od dawki. Wszystkie wspomniane pozytywy płynące z ekspozycji organizmu ludzkiego na promieniowanie UV odnoszą się do niewielkich dawek. Natomiast nadmiar słońca przynosi zupełnie odmienne skutki. Promienie ultrafioletowe przyczyniają się do powstawania nowotworów np. czerniaka, fotostarzenia skóry, indukują reakcje fotouczulające, do tego wpływają negatywnie na oczy, mogąc powodować trwałe zmętnienie soczewki, czyli zaćmę fotochemiczną. Organizm ludzki sam naturalnie chroni się przed nadmiarem słońca poprzez wytwarzanie melaniny, potu, a także zgrubienie warstwy naskórka.

Przed czym tak naprawdę się chronimy i czym jest UV?

Promieniowanie ultrafioletowe ze względu na długość fali dzieli się na 3 rodzaje: UVA, UVB i UVC. Najmniej uwagi pod względem ochrony powinniśmy zwracać na UVC, które praktycznie nie dociera do powierzchni Ziemi, gdyż jest zatrzymywane przez warstwę ozonową. Promieniowanie UVA oraz UVB, jednak ma realny wpływ na ludzi i na skórę.

Promieniowanie UVA:

• ma najdłuższą długość fali UV i stanowi znaczącą część promieniowania docierającego do Ziemi

• przenika przez szyby i wodę

• przenika do głębszych warstw skóry (warstwa siateczkowa skóry właściwej), głębiej niż UVB

• powoduje natychmiastową pigmentację skóry

• odpowiada za fotostarzenie skóry, powodując m.in. degradację kolagenu i elastyny

• odpowiada za reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne

Promieniowanie UVB:

• stanowi niewielką część promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi

• odpowiada za poparzenia słoneczne i powstający rumień

• nie przenika przez szyby, wodę

• negatywnie wpływa na DNA komórek

• zwiększa ryzyko zachorowań na nowotwory skóry

• przyczynia się do nadmiernego rogowacenia naskórka

Jak możemy się chronić ?

Przed promieniowaniem ultrafioletowym możemy próbować chronić się za pomocą okularów, kapeluszy, rękawiczek, parasolek i innych barier mechanicznych. Innym sposobem ograniczania negatywnego wpływu promieni UV na skórę jest stosowanie filtrów UV występujących w kosmetykach. W tym aspekcie rozróżniamy również dwa głównie rodzaje filtrów.

Filtry fizyczne:

• potocznie nazywane są filtrami mineralnymi

• do tej grupy zaliczamy głównie telenek cynku i dwutelenek tytanu

• zasada ich działania polega na odbijaniu promieni UV, przez co często zwane są substancjami ekranizującymi

• chronią głównie przed promieniowaniem UVB

• tlenki występują w postaci białych proszków, przez co w recepturze kosmetyku dają efekt bielenia skóry

• najczęściej wykorzystywane w produktach naturalnych

Filtry chemiczne (przypominamy, że samo słowo „chemiczne” nie oznacza, że są gorsze czy niebiezpieczne):

• do tej grupy zaliczamy związki organiczne takie jak: benzofenony, cynamoniany, pochodne kwasu p-aminobenzoesowego czy salicylany

• zasada ich działania polega na pochłanianiu promieniowania UV, przekształceniu go i emitowaniu w postaci promieniowania cieplnego lub przejścia w stan wyższej energii

• chronią w zależności od typu przed UVA i UVB

• nie dają efektu bielenia
  

Lista filtrów UV dozwolonych do stosowana w kosmetykach jest ściśle określona regulacjami prawnymi. Nie znajdziemy na niej substancji naturalnych takich jak aloes czy oleje, ponieważ tego typu surowce wykazują bardzo niski potencjał promieniochronny.

Jak określamy wielkość ochrony?

Najbardziej znanym i powszechnie używanym wskaźnikiem ochrony przed UV jest SPF – Sun Protection Factor. Jego skala wynosi od 0 do 50+. Uogólniając wykładnik SPF mówi nam ile razy dłużej, po aplikacji kosmetyku możemy poddawać skórę tej samej dawce słońca, bez efektów niepożądanych.

SPF = MED skóry niechronionej/MED skóry chronionej

MED to skrót oznaczający minimalną dawkę rumieniową, czyli ilość promieniowania jaka powoduje na naszej skórze efekt zaczerwienienia. Zwracamy jednak uwagę, że przy tym parametrze wyznacznikiem jest rumień, a jak wspomniałyśmy wcześniej efekt zaczerwienienia skóry powoduje promieniowanie UVB. Tym samym sam współczynnik SPF nie mówi nam za wiele o poziomie ochrony przed UVA. Należy również pamiętać wielkość SPF nie jest wprost proporcjonalna do zawartości filtrów w produkcie. Wartość parametru mierzymy dla całego wyrobu gotowego i wpływ ma tutaj rodzaj zastosowanych filtrów, ale i substancje pomocnicze. Ważnym aspektem jest również świadomość, że poziom ochrony nie jest wprost proporcjonalny do wysokości wskaźnika SPF. Co oznacza, że SPF 30 nie będzie pochłaniał dwa razy więcej promieniowania. W rzeczywistości wygląda to następująco SPF równym 15 chroni skórę przed promieniowaniem UV w 93%, a preparat o SPF 30 w 97%. Niezwykle istotnym dla poziomu ochrony skóry jest również równomierne rozłożenie warstwy filtrów na powierzchni skóry.

Komisja Europejska wprowadziła od pewnego czasu nakaz stosowania również oznaczeń opisowych na opakowaniach w postaci „niska ochrona” (SPF 6-15), „średnia ochrona” (SPF 15-30), „wysoka ochrona” (SPF 30-50), „bardzo wysoka ochrona” (SPF 50+). W związku z tym, że współczynnik SPF odnosi się do rumienia, czyli głównie do ochrony przed UVB, wprowadzono również zasadę, że preparaty, których główną funkcją jest ochrona słoneczna powinny chronić zarówno przed UVA i UVB. Zaleceniem Komisji Europejskiej jest aby stopień ochrony przed UVA stanowił co najmniej 1/3 ochrony przed UVB określonego przez SPF. Dla ułatwienia wprowadzono również dodatkowe oznaczenia w postaci symbolu UVA w kółku.

Jak widzicie temat ochrony słonecznej jest złożony, zarówno pod względem samego zjawiska jakim jest promieniowanie ultrafioletowe, wpływu na organizm ludzki, jak i metod ochrony. Jeszcze oddzielnym tematem jest ochrona przeciwko Blue Light o czym pisałyśmy tutaj.

Pamiętajcie, aby szczególnie w okresie letnim chronić swoją skórę, ale i oczy przed szkodliwym działaniem promieniowania. Jednak jak zawsze prosimy róbcie to z rozwagą i dobrze dobierajcie produkty ochronne. Tutaj wyjaśniamy wszelkie punkty sporne dotyczące stosowania filtrów UV i ich bezpieczeństwa.